Yerleşimden Tapınağa: Son Bulguların Işığında Göbeklitepe Fenomeni. Yapı Geleneği ve ÖrnekleriAli Umut Türkcan
Son yıllarda Dünya Kültür Mirasına geç de olsa giren ve ülkenin küresel bir markasına dönüşen Göbekli Tepe, artık 21. yüzyılda dünyanın konuştuğu bir fenomen halinde. Göbekli Tepe bize yerleşikliğin ve üretim ekonomisinin başladığı ve dolayısıyla ilk barınakların oluşturduğu köylerin ortaya çıktığı bir dönemin şafağında beklenmedik anıtsal mimari örneklerin veya tapınakların da yapıldığını gösterdi. Özellikle daha çok en eski tabakasında yekpare dikmelerin oluşturduğu bu yapılar veya unsurlar, kendi bağlamında ne içindi? Bir sonraki dönemde ise yere gömük hücresel yapılara dönüş ne içindi? Günümüze kadar nasıl bu kadar sağlam gelebildi? Yaklaşık 5000 sene daha örneklerini göremediğimiz bu kabartma ve yontular yapıların işlevi hakkında neler söylemektedir?
Bütün bu sorular ışığında sunum, birçok açıdan Sanat Tarihi ve Mimarlık Tarihi içinde bir başlangıç noktası sayılacak olan bu yerleşmeye ait soruları, eldeki verilerin temelinde cevap verebilmek ve başkentteki seçkin bir topluluk ile tartışmayı amaçlamaktadır.
Ali Umut Türkcan
Ankara’da 1972 yılında doğmuştur. Lisans eğitimini Bilkent Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü’nde, Yüksek Lisans ve Doktora eğitimlerini Hacettepe Üniversitesi Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi Anabilim Dalında tamamlamıştır. 1998 yılında öğretim kadrosuna katıldığı Anadolu Üniversitesi’nde halen Doç. Dr. olarak çalışmakta ve Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi Anabilim Dalı Başkanlığı’nı yürütmektedir. 1992 yılından itibaren çeşitli ulusal ve uluslararası kazı ve yüzey araştırmalarında çalışmıştır. Sagalassos Kazısı, Kyme Kazısı, Menemen Ovası Güney Aiolia (İzmir) Yüzey Araştırması, Eskişehir Çavlum Mezarlık Alanı Kazısı ve Konya Çatalhöyük Kazı ve Araştırma Projesi gibi projelerde çeşitli görevlerle yer almıştır. 1993 – 2010 yılları arasında aralıklarla 14 yıl boyunca çeşitli görevlerle katıldığı Çatalhöyük Kazı ve Araştırma Projesi’nde damga mühürler ve figürinler üzerine çalışmalar gerçekleştirmiş ve uzmanlaşmıştır. Cambridge Üniversitesi McDonald Arkeoloji Enstitüsü’nde 1998 yılında damga mühür malzeme üzerine bir ay ziyaretçi araştırmacı olarak bulunmuştur. Avrupa Birliği EuroMed projesi TEMPER kapsamında Oxford Brookes Üniversitesi’nde Kültürel Miras Alan Yönetimi üzerine 2003 yılında çalıştaya katılmıştır. TÜBA Bütünleştirilmiş Doktora Programı kapsamında Londra UCL Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü’nde Doktora çalışmasının bir senesinde ziyaretçi araştırmacı olarak bulunmuştur(2003 – 2004). Eskişehir bölgesinde Sivrihisar Balkayası(2006-2007) ve İnönü Kanlıtaş ve Civarı(2008-2009) yüzey araştırmalarını gerçekleştirmiştir. Bakanlar Kurulu kararı ile 2013 yılında başladığı Kalkolitik Dönem Kanlıtaş Höyük Kazı Çalışmalarını 2019 yılında sona erdirmiştir. 2020 yılında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile atandığı Konya İli, Çumra İlçesi Çatalhöyük Kazı ve Araştırma Projesi Kazı Başkanlığı görevini halen sürdürmektedir.