Ortaçağın Efsane Kenti Ani'de Koruma Proje ve UygulamalarıYavuz Özkaya
Bugün Türkiye ve Ermenistan sınırında, Arpaçay (Akhurian) üzerinde etrafı derin vadilerle çevrili yüksek bir platoda Ani’nin görkemli arkeolojisi ile karşılaşırız.
İpekyolu ticaretinin kuzeye kayması ile parlayan Ermeni Baghratid (veya Bagratuni) krallığının başkenti Ani 10. yüzyıldan büyük göçlerle terkedilmeye başladığı 14. yüzyıla kadar gelişimini sürdürmüş, ayakta ancak büyük koruma sorunlarıyla boğuşan önemli anıtlarından bazılarını günümüze ulaştırmayı başarabilmiştir.
Sunumun odağında 2012 yılından bu yana Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dünya Anıtlar Fonu (World Monuments Fund) ortak yönetiminde gerçekleştirilen Ani Katedrali ve Surp Amenap'rkich Kilisesi'ndeki koruma projesi ve uygulamaları olmasına rağmen 2006 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın oldukça kapsamlı bir koruma onarım programı başlattığı Ani'nin ayakta kalmayı başarmış bu önemli anıtlarının hikayelerini, araştırma bulgularını, koruma proje süreçlerini Ani’deki şahsi serüvenimle birlikte aktarmaya çalışacağım.
Özellikle Supr Amenap’rkich Kilisesi’nin 1957 yılında doğu bölümünü tümüyle kaybetmesi sonucu geride kalan diğer bölümünün hayatını sürdürebilmesi için yapılan özel araştırmaların ve uygulamaların ayrıntılarını aktaracağım.
İsmail Yavuz Özkaya
ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nde 1983’te Lisans, Restorasyon Ana Bilim Dalı’nda 1987’de Yüksek Lisans eğitimini tamamladı. Mezuniyet sonrasında mimar ve proje yöneticisi olarak çeşitli mimarlık ofislerinde ve firmalarda çalıştı.1991-1995 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşarken SUNNY Binghamton Sanat ve Sanat Tarihi Programında Doktora programına devam etti. 1995’te tasarım ve tarihi yapı ve çevre koruma projeleri alanında gelişimini sürdürmek üzere kendi ofisini başlattı. Pek çok coğrafyada farklı ölçek ve içerikte koruma projesi hazırladı. “Alacami (5.yy Bazilika) Koruma Projesi” ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 2007 Yılı 2. Ulusal Mimarlık Koruma Ödülleri’nde Plaket aldı.
2006 yılından bugüne Kars ili Ani Örenyeri’nde çalışmalarını sürdüren Özkaya halen Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dünya Anıtlar Fonu işbirliği ile gerçekleştirilmekte olan Surp AmenaP’rkich Kilisesi ve Ani Katedrali’nin koruma proje ve uygulamalarını yürütmekte, Surp AmenaP’rkich Kilisesi üzerine meslektaşı ve Ortaçağ Ermeni Mimarisi uzmanı Dr. Armen Kazaryan ve Alin Pontioğulu ile birlikte üç bölüm halinde bir monograf hazırlamaktadır.
Mimarlar Derneği 1927, Koruma ve Restorasyon Uzmanları Derneği (KORDER) üyeliğinin yanısıra Kültürel Mirası Koruma Derneği (KMKD) kurucusu ve halen yönetim kurulu üyesi Özkaya “Anadolu Toplumlarının Mimari Mirasını Koruma Projesi” kapsamında çalışmalarını sürdürmektedir.